Konstytucja 3 maja nie zdążyła niczego zmienić. Pozornie. Uruchomiła bowiem ciąg zdarzeń, które podczas zaborów przemodelowały mentalność Polaków, dopiero u ich schyłku tworząc nowoczesny i świadomy naród. Paradoksalnie, zaborcy bardzo w tym pomogli.

Szlachta bez sprzeciwu składała hołd nowym monarchom i wiwatowała na bankietach ku czci gubernatorów cudzoziemców. Literaci drukowali na ich cześć panegiryki i ody, biskupi w listach pasterskich zalecali swoim owieczkom posłuszeństwo wobec nowej władzy, niektórzy magnaci szukali w Petersburgu, Berlinie i Wiedniu kariery politycznej. Większość szlachty rezygnowała z nadziei na odmianę losu i przepuszczała w hulankach łatwo napływające dochody

– tak komentował postawę Polaków po trzecim rozbiorze prof. Stefan Kieniewicz.

Klasyk…