Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR), instytucja OBWE z siedzibą w Warszawie, jest jedną z organizacji, które mają największe szanse na wyróżnienie Pokojową Nagrodą Nobla. ODIHR została wskazana przez Instytut Badań nad Pokojem w Oslo (PRIO).

Przewidywania PRIO bardzo często pokrywają się z ostateczną decyzją Komitetu Noblowskiego - w 2023 roku norwescy eksperci trafnie wskazali na irańską działaczkę na rzecz praw kobiet Narges Mohammadi.

Przedstawioną przez kierującego PRIO Henrika Urdala listę otwiera Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) z siedzibą w Warszawie. Jest to instytucja Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), w swojej działalności skupiająca się na monitorowaniu przestrzegania praw człowieka, umacnianiu zasad praworządności i - w szczególności - obserwowaniu wyborów.

Kończący się rok jest wyjątkowy. W ciągu tych 12 miesięcy do urn wyborczych poszło lub pójdzie w sumie ponad połowa mieszkańców naszej planety. Ponieważ wybory stanowią kamień węgielny demokracji, ich obserwatorzy odgrywają kluczową rolę w legitymizacji ich wyników i wyłonionych na ich podstawie władz

— powiedział w rozmowie z PAP Urdal.

Inni faworyci wskazani przez PRIO

Jako drugiego faworyta PRIO wskazało Emergency Response Rooms w objętym wojną domową Sudanie. Ponad 10 mln mieszkańców tego afrykańskiego kraju musiało uciekać ze swoich domów, a kolejne 2 mln szukają schronienia w sąsiednich państwach.

To najbardziej dotykający ludność cywilną konflikt toczony dziś na świecie. A jednocześnie światowa opinia publiczna praktycznie się nim nie interesuje. Noblowskie wyróżnienie na pewno byłoby bardzo odważne i niewątpliwie zwróciłoby uwagę świata na potrzeby, z jakimi mierzą się ludzie cierpiący w tym regionie

— uzasadnił szef PRIO.

Trzecie wskazanie norweskich ekspertów, to Agencja Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) i kierujący tą organizacją Philippe Lazzarini. Od 1949 roku organizacja zapewnia pomoc, oświatę i ochronę uchodźcom palestyńskim. Będzie to czynić do czasu znalezienia politycznego rozwiązania dla tego regionu. UNRWA zatrudnia 30 tys. pracowników, którzy służą pomocą 6 mln Palestyńczyków na Zachodnim Brzegu Jordanu, w Strefie Gazy i różnych krajach.

Ta nagroda z pewnością wywołałaby duże kontrowersje. W ostatnich miesiącach UNRWA spotkała się z krytyką po zarzuceniu agencji, że w czasie zamachów terrorystycznych z 7 października 2023 roku 12 członków Hamasu było jej pracownikami. Co prawda te tezy nie zostały udowodnione, jednak USA wycofały swoje finansowe wsparcie dla UNRWA, a agencja przeżywa od tej pory poważne problemy z pozyskiwaniem środków na swoją działalność

— przyznał Urdal.

PRIO wskazuje także na Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze

Na wyróżnienie - w opinii PRIO - zasługuje Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w Hadze. Powołany w 1945 roku promuje pokój przez stosowanie prawa międzynarodowego, co jest dosłownym urzeczywistnieniem woli Alfreda Nobla. Rozstrzygnięciom MTS poddają się 193 państwa zrzeszone w ONZ, przez co jest to jedyna instytucja na świecie, którą powszechnie uznaje się jako właściwą do rozpoznawania sporów międzynarodowych.

Choć sama nagroda dla MTS nie wywołałaby raczej kontrowersji, jego wezwania Izraela do wstrzymania się przed aktami, mogącymi prowadzić do ludobójstwa w Strefie Gazy, spotkały się z wieloma krytycznymi komentarzami

— zastrzegł szef PRIO.

Zdaniem Urdala, nie docenia się roli edukacji i powszechnego dostępu do neutralnej ideologicznie oświaty w procesie budowania i utrzymywania światowego pokoju. Dlatego na piątym miejscu Instytut wskazał UNESCO i Radę Europy jako organizacje wspierające rozwój tolerancyjnych, inkluzywnych i demokratycznych społeczeństw.

„Wysiłki ONZ powinny być podkreślone i docenione”

Asle Sveen z Uniwersytetu w Oslo, ekspert Fundacji Noblowskiej, od lat śledzący działania Norweskiego Komitetu Noblowskiego, do listy PRIO dołączył jeszcze jedną instytucję, zasługującą w tym roku na szczególne wyróżnienie.

Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej sekretarz generalny, Antonio Gutierrez. To oni zdają się być dziś ostatnimi, którzy stoją na straży przyjętego po najtragiczniejszej w dziejach ludzkości wojny porządku międzynarodowego. Wiemy z historii, że gdy Liga Narodów utraciła swoje znaczenie, następnym krokiem była tragedia II wojny światowej. Dlatego wysiłki ONZ i jej znaczenie powinny zostać podkreślone i docenione

— powiedział w rozmowie z PAP.

W piątek, 11 października, Norweski Komitet Noblowski ogłosi tegorocznego laureata Pokojowej Nagrody Nobla.

aja/PAP