Jednoczesna celebracja dwóch ważnych jubileuszy stała się okazją do zaprezentowania publiczności odkrywczego i nowego spojrzenia na sztukę. 100-lecie urodzin Jerzego Nowosielskiego, jednego z najwybitniejszych ikonopisarzy, stało się dla dyrekcji Zamku Królewskiego, która kontynuuje obchody półwiecza odbudowy obiektu, okazją do zorganizowania wyjątkowo bogatej wystawy „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni”.

Zmarły przed 12 laty Jerzy Nowosielski był jednym z najwybitniejszych polskich artystów o wyjątkowej wszechstronności. Malarz, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki, a przede wszystkim genialny pisarz ikon 100 lat po swoich narodzinach został upamiętniony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowieniem br. Rokiem Jerzego Nowosielskiego. Z kolei zaangażowanie ORLENU, największego polskiego mecenasa kultury, w obchody 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego przyczyniło się do zorganizowania wyjątkowej i niezwykle bogatej wystawy uświetniającej oba doniosłe jubileusze.

2023 jest rokiem Jerzego Nowosielskiego i z tej okazji wiele wystaw zostało poświęconych temu wybitnemu malarzowi, rysownikowi, filozofowi. Dlatego w Zamku nie zorganizowaliśmy wystawy monograficznej, bo temat został już przyswojony i rozpoznany, ale prezentujemy autorski wybór prac malarza na tle i w dialogu z dziełami najciekawszych współczesnych malarzy polskich, tworzących w tym samym czasie co Nowosielski. To zestawienie czyni tę ekspozycję nie tylko ciekawą i inspirującą, lecz także bogatą w przeżycia

— objaśnił wyjątkowość ekspozycji w Zamku Królewskim dyrektor tej instytucji prof. Wojciech Fałkowski podczas konferencji inaugurującej wystawę.

Wszechstronność Nowosielskiego objawiała się nie tylko w jego talentach i dziełach, lecz także w tym, że sam artysta uczył, czym jest odbiór sztuki i wartościowe obcowanie z nią. Co więc możemy zobaczyć na tej wystawie i na czym polega jej wyjątkowość?

Każdy odbiorca jest też właściwie artystą, bo jeżeli włącza się w proces wchodzenia w głąb tak zwanego dzieła sztuki, to sam tworzy – z tych słów Jerzego Nowosielskiego jasno wynika, że sztuka to przede wszystkim widzenie, a sam proces ekspresji i zmagań z materią jest już sprawą wtórną. Podejście to zdominowało w ostatnim stuleciu rozumienie, czym tak naprawdę jest sztuka. Wystawa zorganizowana w 100. rocznicę urodzin artysty jest próbą osadzenia jego twórczości w szerszym kontekście sztuki polskiej drugiej połowy XX w. i zaproszeniem odbiorców do wspólnego aktu widzenia, a tym samym tworzenia

— czytamy w opisie wystawy „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni” na stronie Zamku Królewskiego.

Wystawa dzieli się na cztery kręgi narracyjne, które można wyodrębnić w twórczości artysty, są to: surrealizm, cielesność, eschatologia oraz abstrakcja.

W ramach każdego z nich wybrane obrazy i rysunki Jerzego Nowosielskiego, cytaty z jego wypowiedzi, a także zachowane materiały filmowe stanowią rodzaj klucza interpretacyjnego do zaprezentowanych prac innych wybitnych twórców podejmujących podobne wątki

— wyjaśnia Monika Przypkowska, która wraz z Pawłem Witkowskim z Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej w Radomiu sprawuje pieczę kuratorską nad wystawą.

Imponuje lista artystów, których dzieła zostały zgromadzone na Zamku Królewskim w ramach wystawy. Na każde z nich można spojrzeć w dwojaki sposób – polegając na własnej percepcji odbioru, a następnie wykorzystując wskazówki i pryzmaty mistrza Nowosielskiego. Takie podejście odwiedzających wystawę z pewnością uczyni ją nietuzinkowym przeżyciem, nawet dla bywalców podobnych ekspozycji.

O bogactwie prezentacji wystawy świadczy nie tylko długa lista autorów prezentowanych dzieł, lecz także liczba instytucji, które wypożyczyły swoje obiekty. Warto zwrócić uwagę na to, jak czasochłonne byłoby dotarcie do wszystkich prac, gdyby postawić sobie za cel zobaczenie ich na co dzień w każdym z miejsc, gdzie zwykle są prezentowane. Wystawa jest prezentowana na Zamku Królewskim od 5 grudnia 2023 r. do 3 marca 2024 r. Szczegóły i możliwości zakupu biletów na stronie www.zamek-krolewski.pl oraz www.bilety.zamek-krolewski.pl. Partnerem obchodów 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego 2021–2024 jest ORLEN.

Artyści, których prace prezentowane są na wystawie:

Jerzy Nowosielski, Maria Anto, Jan Berdyszak, Henryk Błachnio, Marian Bogusz, Tadeusz Brzozowski, Tomasz Ciecierski, Edward Dwurnik, Stanisław Dróżdż, Wojciech Fangor, Stanisław Fijałkowski, Stefan Gierowski, Zofia Gutkowska (Nowosielska), Zbylut Grzywacz, Władysław Hasior, Aleksandra Jachtoma, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Łukasz Korolkiewicz, Janina Kraupe-Świderska, Jerzy Krawczy, Piotr Kurka, Ewa Kuryluk, Alfred Lenica, Leszek Lewandowski, Zbigniew Makowski, Jadwiga Maziarska, Aldona Mickiewicz, Kazimierz Mikulski, Eugeniusz Mucha, Józef Nowak, Włodzimierz Pawlak, Teresa Pągowska, Maria Pinińska-Bereś, Erna Rosenstein, Jadwiga Sawicka, Jacek Sempoliński, Jerzy Skarżyński, Kajetan Sosnowski, Henryk Stażewski, Jonasz Stern, Jan Tarasin, Leon Tarasewicz, Tomasz Tatarczyk, Jerzy Tchórzewski, Danuta Urbanowicz, Zbigniew Warpechowski, Ryszard Winiarski, Rajmund Ziemski

Instytucje, które wypożyczyły obiekty na wystawę:

• Kraków, Galeria Starmach

• Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie

• Radom, Muzeum im. Jacka Malczewskiego

• Radom, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”

• Warszawa, Muzeum Narodowe w Warszawie

• Warszawa, Muzeum Plakatu w Wilanowie. Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie

• Warszawa, Starak Collection

• Kolekcje prywatne

Program edukacyjny

Wystawie towarzyszy specjalny program edukacyjny, w tym program wykładów online poświęcony wystawie „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni”

• Ceny biletów (dostępne w kasie oraz online: https://bilety.zamek-krolewski.pl):

– normalny z audioprzewodnikiem – 40 zł

– ulgowy z audioprzewodnikiem – 30 zł

– dzieci w wieku 7–16 lat – 1 zł (za dodatkową opłatą 5 zł możliwe będzie wypożyczenie audio)

– bilet łączony: wystawa + Trasa Królewska (dostępny w kasie): normalny – 70 zł, ulgowy – 50 zł