Instrumentum laboris, czyli w trosce o Kościół bardziej synodalny w swoich instytucjach, procedurach, strukturze. Nowy dokument Synodu 2021-24

„Kościół synodalny musi być „otwarty, przyjmujący”, pokorny i obejmować wszystkich, jest Kościołem słuchania, spotkania i dialogu” - zapisano w roboczym dokumencie Watykanu na pierwszą sesję XVI Zgromadzenia Ogólnego Zwyczajnego Synodu Biskupów, która odbędzie się w październiku. W tekście odnotowano, że Kościół musi być coraz bardziej synodalny także w swoich instytucjach, strukturach i procedurach.

Podsumowanie dotychczasowych etapów synodu

W takiej perspektywie „sprawowanie władzy w Kościele jest uznawane za dar i ma być coraz bardziej kształtowane jako prawdziwa służba

— to słowa z opublikowanego dziś dokumentu, który podsumowuje dotychczasowy etap procesu synodalnego i wskazuje tematy do dyskusji na jesieni. Proces ten zaczął się od konsultacji na temat synodalności, prowadzonych przez Kościoły lokalne na całym świecie. Dokument zawiera też pytania skierowane do zgromadzenia synodalnego.

Jako Kościół słuchający, Kościół synodalny pragnie być pokorny i wie, że musi prosić o przebaczenie i ma wiele do nauczenia

— podkreślono.

„Droga synodalna jest z konieczności pokutna”

W dokumencie Instrumentum Laboris zawarto opinię: „Droga synodalna jest z konieczności pokutna”, bo „nie zawsze żyliśmy zgodnie z konstytutywnym synodalnym wymiarem wspólnoty kościelnej”.

Dzisiejsze oblicze Kościoła nosi znamiona poważnych kryzysów zaufania i wiarygodności. W wielu kontekstach kryzysy związane z nadużyciami seksualnymi, ekonomicznymi, władzy i sumienia popchnęły Kościół do trudnego rachunku sumienia, aby pod działaniem Ducha Świętego nieustannie odnawiał samego siebie na drodze pokuty i nawrócenia, która otwiera ścieżki pojednania, uzdrowienia i sprawiedliwości

— odnotowano.

Tematy do dyskusji

Wymienione w dokumencie tematy dyskusji to między innymi: „Komunia, misja, uczestnictwo”. „Trzy zagadnienia priorytetowe dla Kościoła synodalnego”, „Procesy, struktury i instytucje w misyjnym Kościele synodalnym”.

Kolejne pytania to: „W jaki sposób Kościół synodalny może lepiej wypełniać swoje posłannictwo poprzez odnowione zaangażowanie ekumeniczne?”, jak docenić i czerpać z bogactwa kultur oraz rozwijać dialog z religiami w świetle Ewangelii?, co zrobić, aby Kościół synodalny był również Kościołem misyjnym całkowicie służebnym. Odnotowano potrzebę dyskusji o większym uznaniu i promowaniu godności kobiet.

Opisany został kontekst debat na różnych kontynentach: wojny wymagające odnowionego zaangażowania w budowanie sprawiedliwego pokoju, zagrożenia z powodu zmian klimatycznych, system ekonomiczny, który „powoduje wyzysk, nierówności i marnotrawstwo”.

Wskazano na zjawiska „homogenizującej presji kolonializmu kulturowego, który miażdży mniejszości”, prześladowań, emigracji, rosnącego pluralizmu kulturowego oraz „pogodzenia się z coraz bardziej gwałtowną, a czasem agresywną sekularyzacją”.

Zwrócono uwagę na to, że dokumenty końcowe zgromadzeń kontynentalnych często wspominają o tych, którzy nie czują się przyjmowani w Kościele; „rozwiedzionych i w powtórnych związkach, osobach w małżeństwach poligamicznych lub katolikach LGBTQ+”.

Instrumentu laboris

Liczący około siedemdziesięciu stron dokument przedstawia doświadczenia Kościołów we wszystkich regionach świata, nękanych wojnami, zmianami klimatycznymi, systemami gospodarczymi prowadzącymi do „wyzysku, nierówność i marnotrawstwa”. Są wśród ich Kościoły, których wierni ponoszą męczeństwo, w krajach, w których są mniejszościami lub w których muszą pogodzić się „z coraz bardziej gwałtowną, a czasem agresywną sekularyzacją”. Kościoły zranione przez nadużycia „seksualne, władzy i sumienia, ekonomiczne i instytucjonalne”, wymagające reakcji i „nawrócenia”. Kościoły, które podejmują wyzwania, bez lęku, nie próbując „rozwiązywać ich za wszelką cenę”, angażując się w synodalne rozeznanie: „Tylko w ten sposób napięcia mogą stać się źródłem energii i nie prowadzić do destrukcyjnych polaryzacji”.

Dokument zbiera doświadczenia diecezji z całego świata z ostatnich dwóch lat, począwszy od 10 października 2021 r., kiedy to Franciszek rozpoczął proces, aby zrozumieć, jakie kroki należy podjąć, „aby wzrastać jako Kościół synodalny”. Ma on służyć rozeznaniu podczas Zgromadzenia Ogólnego, ale jednocześnie stanowić przygotowanie w perspektywie zgromadzenia dla uczestników i grup synodalnych: „Celem procesu synodalnego” – precyzuje – „nie jest tworzenie dokumentów, ale otwieranie horyzontów nadziei”.

Dynamiczna wizja samej koncepcji „synodalności”

Instrumentum laboris składa się z tekstu i piętnastu arkuszy roboczych, które przedstawiają dynamiczną wizję samej koncepcji „synodalności”. Podzielono go na dwie „makro-sekcje”: sekcja A, w której podkreślono doświadczenia tych dwóch lat i drogę ku przyszłości, aby stawać się coraz bardziej Kościołem synodalnym. Natomiast sekcja B - zatytułowana Komunia, misja, uczestnictwo podkreśla trzy priorytetowe kwestie, znajdujące się w centrum pracy w październiku 2023 r., związane z trzema głównymi tematami. Wzrastanie w komunii poprzez przyjmowanie wszystkich, nikogo nie wykluczając; uznawanie i docenianie wkładu każdej ochrzczonej osoby w misję; określenie struktur zarządzania i dynamiki, poprzez które można wyrazić uczestnictwo i władzę doczesną w misyjnym Kościele synodalnym.

Patrząc na pierwszą fazę drogi synodalnej, diecezjalną, staje się jasne, że Instrumentum laboris nie unieważnia ani nie wchłania całego „bogactwa”, które pojawiło się w tej fazie, w której zaangażowane były diecezje świata, „ale jest w nim zakorzenione”. Podobnie Instrumentum laboris nie może być rozumiane jako „pierwszy projekt dokumentu końcowego zgromadzenia synodalnego, który należy poprawić lub zmienić”. Skupienie się na Kościołach lokalnych wymaga zatem uwzględnienia różnorodności kultur, języków i sposobów wyrażania się. Słowa takie jak autorytet czy przywództwo mogą mieć „bardzo różne wydźwięki i konotacje w różnych obszarach językowych i kulturowych”, zwłaszcza gdy są związane z „szczególnymi podejściami teoretycznymi lub ideologicznymi”. Dlatego Instrumentum stara się „unikać języka dzielącego, w nadziei na lepsze zrozumienie wśród członków Zgromadzenia Synodalnego, którzy pochodzą z różnych regionów lub tradycji”.

Etap kontynentalny

Jeśli chodzi o etap kontynentalny, proces pozwolił zidentyfikować i podzielić się szczególnymi sytuacjami, których doświadcza Kościół w różnych częściach świata: od nazbyt wielu wojen, które plamią naszą planetę krwią i wymagają od nas odnowienia naszego zaangażowania w budowanie sprawiedliwego pokoju, po zagrożenie, jakie stanowią zmiany klimatyczne; od systemu gospodarczego, który stwarza wyzysk, nierówność i marnotrawstwo, po homogenizującą presję kolonializmu kulturowego, który miażdży mniejszości… Od doświadczenia prześladowań aż po męczeństwo, po emigrację, która stopniowo opróżnia wspólnoty, zagrażając ich przetrwaniu”.

Następnie przytacza doświadczenia „wspólnot chrześcijańskich, które reprezentują rozproszone mniejszości w kraju, w którym żyją”, czasami godząc się z sekularyzacją, „która zdaje się uznawać doświadczenie religijne za nieistotne”. Nie brakuje też odniesień do kryzysu nadużyć, który głęboko dotknął Kościół w wielu krajach: są to „Otwarte rany, których konsekwencje nie zostały jeszcze w pełni rozwiązane” - podkreśla dokument.

Do prośby o przebaczenie skierowanej do ofiar cierpienia, które spowodował, Kościół musi dołączyć rosnące zaangażowanie w nawrócenie i reformę, aby zapobiec powtórzeniu się podobnych sytuacji w przyszłości

— stwierdzono.

W tej świadomości zakorzenione jest „pragnienie Kościoła coraz bardziej synodalnego także w swoich instytucjach, strukturach i procedurach”. Kościoła synodalnego będącego przede wszystkim „Kościołem słuchania” i dlatego „pragnącego być pokornym, który wie, że musi prosić o przebaczenie i musi się wiele nauczyć”.

Dzisiejsze oblicze Kościoła nosi znamiona poważnego kryzysu zaufania i wiarygodności

— czytamy w Instrumentum laboris.

Kościół spotkania i dialogu

Kościół synodalny jest także „Kościołem spotkania i dialogu” z wyznawcami innych religii oraz innych kultur i społeczeństw. Jest to Kościół, który „nie boi się różnorodności”, ale „ceni ją, nie zmuszając jej do jednolitości”. Kościół synodalny potrafi „radzić sobie z napięciami, nie będąc przez nie przygniecionym”. Kościół synodalny nieustannie karmi się tajemnicą celebrowaną w liturgii, podczas której „doświadcza radykalnej jedności każdego dnia w tej samej modlitwie”, ale w „różnorodności” języków i obrzędów. Synodalny jest także Kościół, w którym „komunia, misja i uczestnictwo” wzajemnie się karmią i wspierają. Gdzie komunia nie oznacza „socjologicznego spotkania członków grupy tożsamościowej”, ale „dar Trójjedynego Boga”. Misja natomiast, jak stwierdza Instrumentum, wymaga wkładu każdego ochrzczonego, „wychodząc od oryginalności każdego”.

Inne znaczące fragmenty dotyczą kwestii władzy, która nie powinna naśladować wzorców światowych, lecz czerpać inspirację z postawy Chrystusa, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć. Podkreślono potrzebę integralnej, początkowej i ciągłej formacji Ludu Bożego; „wysiłku” na rzecz odnowy języka używanego w liturgii, kaznodziejstwie, katechezie, sztuce sakralnej, a także we wszystkich formach komunikacji z wiernymi i opinią publiczną, także za pośrednictwem nowych i starych mediów. „Odnowa języka - stwierdza tekst - powinna mieć na celu uczynienie go przystępnym i atrakcyjnym dla mężczyzn i kobiet naszych czasów, nie stanowiąc przeszkody, trzymającej ich z dala.

Tekst dokumentu PDF

CZYTAJ TAKŻE:

— Obrady Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze

— 5 lutego rozpocznie się w Pradze etap kontynentalny synodu o synodalności. Polskę reprezentować będzie m.in. przewodniczący KEP

— Przygotowanie gruntu pod rzymski etap synodu. Czy Kościół zmieni swe nauczanie w sprawie homoseksualizmu?

rdm/PAP,KAI