W sobotę 2 marca 2019 r. zmarł prof. Andrzej Roman Małecki, założyciel i prezes Stowarzyszenia Ne Cedat Academia, kultywującego pamięć o martyrologii naukowców wyższych uczelni Krakowa w czasie okupacji niemieckiej.

Swojego Ojca wspomina córka prof. Andrzeja Małeckiego – Maria Gracja Krzyżanowska:

Ś. P. Andrzej Roman Małecki urodził się 26 stycznia 1943 r. w Krakowie na Zwierzyńcu, u stóp Kopca Kościuszki, jako czwarte dziecko prof. dra hab. Mieczysława Małeckiego i Cecylii z d. Woźniackiej. Jego Ojciec, wybitny językoznawca, dialektolog, slawista, twórca Katedry Filologii Południowosłowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, został 6 listopada 1939 r. w wieku 36 lat aresztowany wraz z innymi Profesorami krakowskich uczelni w tzw. Sonderaktion Krakau. Mieczysław Małecki wrócił wycieńczony do domu po ponad rocznym pobycie  obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau. Na miejscu jednak nie tylko nie poddał się, ale zaczął u boku prof. Władysława Szafera, przedwojennego Rektora UJ, organizować tajne nauczanie uniwersyteckie. To wielkie dzieło umożliwiło ponad 1000 młodych ludzi podjęcie nauki na szczeblu akademickim w ciemnych latach niemieckiej okupacji w okresie od kwietnia 1942 do stycznia 1945 r. Obejmowało ono również tajne komplety teologii, w których uczestniczył Karol Wojtyła, wcześniej w roku 1938 r. - student M. Małeckiego na I roku studiów polonistycznych. Willa Małeckich na ul. Spadzistej (obecnie ul. Vlastimila Hofmana) była jednym z miejsc, gdzie odbywały się tajne komplety polonistyczne – często „uczestniczył” w nich mały Andrzejek, siedząc u ojca na kolanach.

Andrzej Małecki krótko cieszył się obecnością ukochanego Ojca. W wieku 3 lat, we wrześniu 1946 r. został przez niego osierocony. Mieczysław Małecki zmarł nagle, po nieudanej operacji w Kłodzku, gdzie prowadził kursy dydaktyczne dla nauczycieli na tzw. Ziemiach Zachodnich. Był gorącym patriotą, człowiekiem poświęcającym się dla dobra Narodu Polskiego – o swoje zdrowie i sprawy dbał najmniej. W takim też duchu został wychowany Andrzej Roman Małecki.

Wielkość postaci zmarłego przedwcześnie Ojca zawsze podkreślała Matka – niezwykle dzielna osoba o silnym charakterze, w której żyłach płynęła góralska krew. Aby samotnie (do swojej śmierci w 1996 r. nie wyszła powtórnie za mąż) utrzymać czwórkę małoletnich dzieci, Cecylia Małecka najpierw ukończyła drugie studia (prawo), a potem zrobiła doktorat i została sędzią w Sądzie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Mały Andrzej, tak jak i inne dzieci – Mieczyk, Halinka i Bolek, musiał od najmłodszych lat – np. udzielając korepetycji - wspomagać finansowo swoją rodzinę, która w realiach powojennej, stalinowskiej Polski, żyła na krawędzi ubóstwa.

Szybko ujawniły się jego wybitne zdolności, zwłaszcza w sferze matematyki i fizyki. Był tzw. umysłem ścisłym, choć dalsza jego aktywność społeczna udowodniła, że bliska mu była humanistyka i głęboko doceniał znaczenie historii w kształtowaniu młodych pokoleń Polaków.

Po ukończeniu I Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego, studiował fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam wkrótce został zauważony przez nestora polskich fizyków jądrowych, prof. Henryka Niewodniczańskiego. Już w 1965 r. zaproponował mu on pracę w Instytucie Fizyki Jądrowej (obecnie Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN), z którym był związany do 2000 r. Po tym przyszła intensywna praca naukowa w zakładzie fizyki teoretycznej, doktorat w 1970 r., habilitacja w 1979 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim. W ramach działalności naukowej odbył wiele staży naukowych w ośrodkach międzynarodowych, m.in. we Frascati pod Rzymem, w ukochanej, pełnej słońca Italii, gdzie łącznie spędził wraz z rodziną około ośmiu lat. Uczestniczył w około 30 międzynarodowych konferencjach naukowych oraz był autorem 81 artykułów i komunikatów. Biegle władał językiem włoskim i angielskim. Gdy jednak pojawiła się propozycja, by rozpocząć działalność dydaktyczną, chętnie z niej skorzystał. W 1994 r. podjął pracę w ówczesnej Akademii Pedagogicznej (obecnie Uniwersytet Pedagogiczny) jako profesor nadzwyczajny i kierownik Zakładu Fizyki Teoretycznej w Instytucie Fizyki AP, prowadząc wykłady dla studentów fizyki z klasycznej mechaniki teoretycznej, mechaniki kwantowej oraz matematycznych metod fizyki. Po latach wymagającej, indywidualnej pracy naukowej, bardzo cenił sobie żywy kontakt ze studentami, jaki możliwy był dzięki prowadzeniu wykładów i ćwiczeń. Od czasów powojennych na Uniwersytecie Jagiellońskim istniał zwyczaj spotykania się rodzin ofiar Sonderaktion Krakau w rocznicę tej zbrodni, 6 listopada każdego roku. Jednak z każdym rokiem samych żyjących aresztowanych było coraz mniej, coraz bardziej też zacierała się pamięć współczesnych o tej ofierze polskiej Nauki, jak również o wielkim dziele Tajnego Nauczania. Aby temu przeciwdziałać, Andrzej Małecki na przełomie 1997 i 1998 r. doprowadził do powstania Stowarzyszenia NE CEDAT ACADEMIA. W tym celu w grudniu 1997 r. udał się do Watykanu, aby o swoim zamyśle powiadomić Ojca Świętego, Jana Pawła II. Ten zaaprobował pomysł, wypowiadając dwukrotnie słowa: „Vivat Academia!”. Podczas drugiej audiencji w Castel Gandolfo 28 września 1998 r., św. Jan Paweł II otrzymał pierwszy numer biuletynu stowarzyszenia, a podczas trzeciej audiencji 8 lutego 2000 r. Ojciec Święty poświęcił sztandar organizacji, który do Watykanu przywiózł Andrzej Małecki. Spotkania te były możliwe dzięki wielkiej życzliwości Ks. Kardynała Stanisława Dziwisza.

Stowarzyszenie NE CEDAT ACADEMIA, które było „oczkiem w głowie” Andrzeja Małeckiego i któremu z serca poświęcał wiele czasu i energii, istnieje po dziś dzień, łącząc w jednej organizacji aresztowanych Profesorów i ich rodziny oraz studentów Tajnego Nauczania i osoby, którym bliskie są wyznawane przez nich ideały.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Odsłonięcie tablicy pamiątkowej tajnego nauczania na Uniwersytecie Jagiellońskim. Uroczystość odbędzie się 19 marca w Collegium Novum

NASZ WYWIAD. Dr Alicja Bijałd-Kozdrój: „Nauka na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim była naszym sposobem na walkę z Niemcami”

Ideą przewodnią prof. Andrzeja Małeckiego było, aby pamięć o losach polskich uczonych i ich studentów w czasach II wojny światowej trwała i pobudzała do patriotycznego wysiłku kolejne, młode pokolenia. Ostatnim tego wyrazem było odsłonięcie w dniu 19 marca 2018 r. tablicy w Collegium Novum UJ upamiętniającej Tajne Nauczanie w latach II wojny światowej.

Niewątpliwym sukcesem Andrzeja Małeckiego jako Prezesa NE CEDAT ACADEMIA było przywrócenie należnej rangi obchodom 6 listopada na Uniwersytecie Jagiellońskim. To on, za aprobatą ówczesnego rektora, śp. prof. Aleksandra Koja, nawiązał w 1998 r. kontakt z ówczesną VI Brygadą Desantowo-Szturmową (tzw. Czerwone Berety) i poprosił jej dowódcę – śp. gen. Bronisława Kwiatkowskiego o asystę wojskową w czasie corocznych uroczystości w Collegium Novum. Po dziś dzień zwyczaj ten jest kultywowany. Wyjątkowe zrozumienie znalazł również Andrzej Małecki u JM Rektora prof. Franciszka Ziejki, który okazał przychylność i wsparcie dla inicjatyw stowarzyszenia. A było ich wiele: ufundowanie 6 tablic upamiętniających tajne nauczanie i martyrologię profesorów polskich, w tym, we współpracy z ośrodkami akademickimi Wrocławia na murach więzień w tym mieście, które znaczyły szlak męczeństwa profesorów krakowskich, organizacja Zjazdów Tajnych Studentów, organizacja wystawy o tajnym nauczaniu uniwersyteckim w Bibliotece Jagiellońskiej i nawiązanie współpracy ze środowiskami uniwersyteckimi Berlina i Pragi dla organizacji wspólnych seminariów młodzieży akademickiej. Był autorem ponad 90 artykułów poświęconych bohaterstwie i martyrologii środowiska akademickiego w czasie II wojny światowej.

Sztandarowym pomysłem Andrzeja Małeckiego były Wyprawy Akademickie, podczas których młodzież z krakowskich uczelni podążała szlakiem męczeństwa do miejsc kaźni swoich Mistrzów, a następnie składała ziemię z nich pobraną pod Dębem Wolności przed Collegium Novum UJ. Małecki był organizatorem, wraz ze studencką Bratnią Pomocą Akademicką im. św. Jana Kantego oraz Instytutem Pamięci Narodowej, kilkunastu wypraw akademickich do miejsc martyrologii Ludzi Nauki II RP, m.in. Sachsenhausen, Dachau, Mauthausen, Katynia (w tym na uroczystości w 2000 i 2010 r.), Lwowa (Wzgórza Wuleckie), Ponar, Charkowa, Bykowni, co zostało uhonorowane nagrodą Fundacji Pro Publico Bono w roku 2005. Inicjatywa ta z powodzeniem jest kontynuowana przez Instytut Pamięci Narodowej. Na kanwie swojej działalności społecznej Andrzej Małecki został również wybrany Prezesem Stowarzyszenia Absolwentów UJ, któremu przewodniczył w latach 2007-2010. Mimo cierpienia, które naznaczyło życie Andrzeja Małeckiego (wczesna utrata ojca oraz problemy zdrowotne, z którymi zmagał się od młodości), był człowiekiem niezłomnym, o silnym charakterze, nie poddającym się łatwo trudnościom, który zachęcał innych do działania. Nie bez kozery przyjął za dewizę hasło NE CEDAT – Nie ustępuj, nie poddawaj się! Wszystkie jego działania społeczne były ukierunkowane na szerzenie i pogłębianie postaw patriotycznych, zwłaszcza wśród młodego pokolenia.

Prywatnie stworzył piękną, udaną rodzinę. Od 1968 r. był kochającym mężem Barbary z d. Głuskiej – psychologa wieku dziecięcego oraz troskliwym ojcem trójki dzieci: Moniki, Jędrzeja i Marii Gracji, którym zapewnił wykształcenie i wszelkie wsparcie. Radością napełniały go narodziny piątki swych wnucząt: Doriana, Iwo, Stanisława, Kai i Alicji. Kochał podróże, zwiedził większość kontynentów, a dopóki zdrowie mu na to pozwalało, lubił chodzić w góry. Kochał też zwierzęta, był bardzo przywiązany do swoich domowników - „braci mniejszych”: suczki Ambruni i wiernie towarzyszącej mu w ostatnich latach choroby kotki Kici.

Śp. Andrzej Małecki zmarł w domu, po długiej chorobie, w sobotę 2 marca 2019 r. w wieku 76 lat.

Córka Maria Gracja Krzyżanowska