Kto mógł zostać Cichociemnym? Jak przebiegała rekrutacja?

Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza PSZ werbował głównie młodych ochotników wyróżniających się kondycją fizyczną, inteligencją, ale jednocześnie karnością i świadomością ryzyka. Stawiano też na tych, którzy potrafili zachować tajemnicę, a więc twardych, odważnych, a nawet przysłowiowych podwórkowych „zabijaków”, którzy dawali sobie radę w każdych okolicznościach. Rekrutacja była ochotnicza. Dowódców jednostek wtajemniczono w plany oddziału i nakazano wyszukać osoby, które będą w stanie wykonywać zadania dywersyjne na terenie okupowanego kraju. Po poufnej rozmowie z oficerami Oddziału VI, każdy z ochotników miał prawo do podjęcia samodzielnej decyzji, czy chce kontynuować misję dywersanta. Jeżeli żołnierz odmawiał nie narażał się na żadne reperkusje, wracał do macierzystej jednostki i pełnił wcześniejszą służbę. Najtrudniej było znaleźć pierwszych kilkudziesięciu skoczków, później poszło już łatwo, proponowali swoich kolegów z wojska. Najpierw prowadzono rekrutację jedynie w IV Brygadzie Kadrowej Strzelców, po 1942 r. zaczęto również werbować w oddziałach PSZ w Wielkiej Brytanii i na Bliskim Wschodzie. Pierwsze kursy spadochronowe jak i częściowo specjalne (kursy sabotażowo-dywersyjne) odbywały się w Brygadzie Spadochronowej (1940-1943). Później były odbywane w innych stacjach treningowych szczególnie znajdujących się w Szkocji. Kandydaci na skoczków przechodzili kurs spadochronowy, strzelecki, minerski, terenoznawczy, dywersji, sabotażu, propagandy, wywiadu, łączności oraz kursy specjalistyczne. Spadochroniarza był też zapoznawany z sytuacją w okupowanym kraju do którego miała skakać.

Czym zajmowali się Cichociemni po zrzuceniu do kraju?

Dywersją, łącznością, wywiadu i pracą w sztabie. To były najważniejsze piony polskiej konspiracji niepodległościowej. Zgrupowaniem partyzanckiego Kedywu w Górach Świętokrzyskich dowodzili porucznik Jan Piwnik „Ponury” i porucznik/major Eugeniusz Kaszyński „Nurt”. Podobnie było na Zamojszczyźnie, w Lubelskiem i na Kresach Wschodnich. Cichociemni byli zrzucani również poza granicami kraju, we Francji, Jugosławii i Grecji. Wyrzutnie V-1 we Francji rozpracowywał porucznik/kapitan Władysław Ważny „Tygrys”, dzięki temu zostały zniszczone przez alianckie lotnictwo. Kapitan Józef Maciąg „Nesh” wylądował w czerwcu 1943 r. we wschodniej Serbii, stworzył polski oddział partyzancki, który walczył po stronie serbskich czetników, organizował szlak kurierski przez Rumunię, Jugosławię i Albanię.

W lipcu 1990 r. powstała Jednostka Wojskowa GROM. Pięć lat później jednostka przyjęła imię Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej i stał się kontynuatorem ich tradycji? Jak do tego doszło?

Wszystko zaczęło sie od spotkania przewodniczącego Zespołu Historycznego Cichociemnych w Warszawie oraz pomysłodawcy i pierwszego dowódcy GROM pułkownika Sławomira Petelickiego do którego doszło na początku lat dziewięćdziesiątych w bazie szkoleniowej amerykańskich sił specjalnych. Do spotkania doszło prawdopodobnie z inspiracji płk. S. Petelickiego, zafascynowanego cichociemnymi z Zachodu, jego ojciec generał Mirosław Petelicki był spadochroniarzem w Partyzanckiej Brygadzie Grunwald Józefa Sobiesiaka, utworzonej przez Sowietów. Na spotkaniu padł pomysł, aby Zarząd Zespołu Historycznego Cichociemnych wyraził zgodę na nadanie Jednostce Wojskowej Nr 2305 GROM Imienia Cichociemnych i przejęcie Ich tradycji. Żołnierze GROM jako jednostka do zadań specjalnych są bliscy Cichociemnym zakresem i sposobem działania. Dewizą Cichociemnych były słowa „Tobie Ojczyzno” wyryte na odwrocie Znaku CC, czyli miłość do kraju i gotowość oddania życia w jego obronie. Kontynuacja tradycji jest widoczna również w Znaku Cichociemnych. GROM przejął czynny patronat nad organizacją corocznych Zjazdów Cichociemnych w Warszawie w połowie maja, jak również innych uroczystości związanych m.in. z poświęceniem miejsc pamięci, pomników, tablic, nadaniem imienia szkołom, zapewnieniem asysty wojskowej podczas pochówków spadochroniarzy AK.

Rozmawiał Tomasz Plaskota.